Ovogodišnje X jubilarno izdanje Crnogorskog festivala filma o ljudskim pravima UBRZAJ tematski fokus ima na suočavanju sa prošlošću, rodnoj ravnopravnosti i LGBT pravima, uz brojne prožimajuće savremene ljudskopravaške izazove predstavljene kroz vizuru vrhunskih filmova najnovije produkcije. UBRZAJ 2019 donosi najviše premijera do sada, ali i izložbu i niz panel diskusija.
UBRZAJ 2019 otvara, u utorak 10. decembra na Međunarodni dan ljudskih prava, u 20h00 DNEVNIK DIANE BUDISAVLJEVIĆ, rediteljke Dane Budisavljević, prve žene koja je na Pulskom filmskom festivalu dobila Zlatnu arenu za režiju od 1957.godine. Ovaj film je snažno uzdrmao publiku širom regiona, a kritičari mu redom daju čistu peticu. To je istinita priča o najboljim ljudima u najgorim vremenima. Diana Budisavljević sa suprugom ljekarom, kćerkama i tek rođenom unukom živi životom zagrebačke visoke građanske klase. U jesen 1941. saznaje da se Jevrejke i Srpkinje s djecom odvode u logore gdje umiru od gladi i bolesti. Jevrejska opština šalje pomoć Jevrejkama, ali za Srpkinje se niko ne brine. Ona inicira i vodi akciju kojom će do kraja rata od sigurne smrti u ustaškim logorima biti spašeno više od 10.000 djece. Zahvaljujući Dianinom dnevniku, koji je nakon njene smrti pronašla unuka, rasvijetljena je herojska uloga žene uvjerene da njen život nije vrijedniji od života nedužno progonjenih.
Drugi dan Festivala UBRZAJ počinje u 16h30 otvaranjem izložbe fotografija “Iza sedam logora: od zločina kulture do kulture zločina”, autora Hrvoja Polana. Izložba je nastala kao dio istraživanja čiji je rezultat istoimena foto-monografija, a koju uz Polana potpisuju pisci i novinari Viktor Ivančić i Nemanja Stjepanović, u izdanju njemačke fondacije Forum ZfD. Podgorička publika će moći da vidi jedinstvenu postavku koja je do sada bila u Beogradu, Novom Sadu, Sarajevu, Šibeniku, Zagrebu i Hagu. Izložba će biti otvorena 11.12.2019, u holu Scene Studio Crnogorskog narodnog pozorišta, u 16:30 a na otvaranju će govoriti Natasa Govedarica, programska direktorka ForumZfD kancelarije u Beogradu i Miloš Vukanović, istoričar i savjetnik u CGO-u.
Od drugog dana, 11. decembra, slijede i četiri filma iz programa “Ubrzajmo rodnu ravnopravnost”.
NAŠE MAJKE, reditelja Cezara Diaza, sa početkom u 17h00. Ovogodišnji belgijski kandidat za Oskara se bavi posljedicama dugogodišnjeg građanskog rata u Gvatemali koji je rezultirao etničkim čišćenjem starosjedilačkog stanovništva. Ernesto je mladi forenzički antropolog čiji je posao da identifikuje tijela poginulih. Jednog dana, u priči jedne svjedokinje, on uočava trag koji bi ga mogao odvesti do oca gerilca koji je nestao u ratu.
EDNA, reditelja Vuka Mitevskog, na repertoaru je u 18h30. Edna je kratak animirani film inspirisan izbjegličkom krizom u kojoj je Sjeverna Makedonija imala nezahvalnu ulogu tranzicione zemlje. Posvećen je ženskim aktivistkinja koje su se borile za osnovno ljudsko pravo – pravo ljudi da postoje.
NOĆNA SESIJA, reditelja Petra Tomadzea, slijedi u 18h45. Ovaj kratki film istražuje na koje sve načine porodično nasilje istovremeno oblikuje i ostavlja ravnodušnim komšije koji dijele zajedničko dvorište.
GOLDA, reditelja Sagi Bornstein, Udi Nir i Shani Rozanes, prikazuje se 13. decembra u 17h00. To je uzbudljiva priča o mandatu izraelske premijerke Golde Meir – od iznenađujućeg uspona na vlast i zadivljujućeg međunarodnog ugleda kao ‘kraljice jevrejskog naroda’ do tragičnog i usamljenog pada. Neposredno prije smrti, Golda Meir je intervjuisana za izraelsku televiziju. Po završetku snimanja, kamere su ostale uključene, snimajući prisan razgovor sa prvom i jedinom ženom koja je ikada vladala Izraelom.
RBG, rediteljki Julie Cohen i Betsy West, publika će imati prilike da vidi u petak od 18h30. U svojoj 86-oj godini, sutkinja Vrhovnog suda SAD-a, Ruth Bader Ginsburg, iza sebe je ostavila je obimno i vrijedno pravno nasljeđe i neočekivano postala ikona pop kulture. No, to jedinstveno osobno putovanje njenog uspona do najviših sudskih instanci.
Zatim slijedi kratki film DNEVNI OTPUST, u režiji Martina Wintera, u petak u 20h25. Samohrana majka Kathi dobija dnevni otpust iz zatvora i nalazi svog trogodišnjeg sina, koji živi sa njenom nestabilnom majkom, u veoma lošoj situaciji. Ona je prisiljena da mu obezbijedi bolju budućnost, ali se istovremeno bori sa vremenom koje ne radi u njenu korist jer mora da se vrati u zatvor do šest sati.
Ovaj program završava posljednjeg dana Festivala UBRZAJ film ALIS I GRADONAČELNIK, reditelja Nicolasa Parisera koji se prikazuje od 17h00. Gradonačelnik Liona, Pol Terano, pati od egzistencijalne krize. Nakon 30 godina u politici, osjeća se potpuno prazno i lišen ideja. Kako bi to prevazišao, Pol angažuje mladu i pametnu filozofkinju, Alis Ajman, za neobičan posao predlaganja ideja gradskoj skupštini. Dijalog dvije dijametralno suprotne ličnosti koje preispituju sve ono u šta su do tada vjerovale.
“LGBTI prava izvan 4 zida – jednakost za sve” predstavlja tri filma tokom trećeg dana Festival UBRZAJ koja su već pokrenula niz pitanja iako je njihov filmski život tek počeo.
MILER I SIN, rediteljke Asher Jelinsky, na programu je u 15h00. Transrodna djevojka živi između vođenja auto prodavnice svoje porodice tokom dana i izražavanja svoje ženstvenosti noću, sve dok nepredviđeni događaj ne ugrozi ravnotežu njenog uporednog života.
GENDER DERBY, rediteljke Camille Ducellier, je od 15h30. Ovaj dokumentarni film nas suočava sa brojnim rodnim stereotipima koncentrišući se na putovanje Jasmin, transrodnog momka u rodnoj tranziciji koji je zaluđen roler derbijem. Roler derbi nije samo još jedan sport. To je timska igra koju su stvorile i igrale žene, a koju karakteriše promovisanje tjelesne raznolikosti i inkluzivnosti.
I ONDA SMO PLESALI, reditelja Levana Akina, zaključuje drugi dan sa projekcijom u 16h30. Merab odmalena trenira u Nacionalnom gruzijskom ansamblu sa svojom plesnom partnerkom Marijom. Njegov svijet se okreće naopako kada se pojavi bezbrižni Irakli i postane istovremeno njegov najjači suparnik i najveći izvor požude. Ovaj film je premijerno prikazan na ovogodišnjem Kanskom filmskom festivalu, švedski je predstavnik za nagradu Oskar i nominovan za nekoliko Evropskih filmskih nagrada, a kritičari navode da ovaj film vraća LGBT film u one filmove koji imaju političku relevantnost sa globalnim uticajem. Na drugoj strani, film je indukovao i prijetnje od strane ultrakonzervativnih i proruskih grupacija na nekim projekcijama.
Takođe, četvrtog dana Festivala UBRZAJ u 20h15 je kratki film UDALJENOST IZMEĐU NAS I NEBA, reditelja Vasilisa Kekatosa, koji se iz Kana vratio sa Zlatnom palmom za najbolji kratki film i Queer nagradom za najbolji kratki film. Noć je na cesti. Dva stranca se susrijeću na staroj benzinskoj pumpi. Jedan je stao da naspe gorivo, drugi je zaglavio na tom mjestu. Nedostaje mu 22,5 eura kako bi se vratio kuci pa će prvom pokušati da proda udaljenost koja ih razdvaja od neba.
Program „Suočavanje sa prošlošću“ donosi niz raznovrsnih filmova sa političkom osnovom.
KOJA JE OVO DRŽAVA!, reditelja Vinka Brešana, na programu je u utorak, 11.decembra od 19h00. Film se sastoji od tri priče čiju strukturu i međusobne veze otkrivamo tokom filma. Glavni likovi su general koji osjeća snažnu želju da izvrši samoubistvo razočaran u ono što je Hrvatska postala, ministar u Vladi Republike Hrvatske koji sam sebe, bez sudske presude, zatvara u zatvorsku ćeliju jer smatra da mu je tamo mjesto, kao i grupa roditelja različitih nacionalnosti (Hrvati, Srbi i Bošnjaci) koji iskopavanjem mrtvih predsjednika Republike Hrvatske i Republike Srbije žele da natjeraju vlade ovih zemalja da napokon pronađu njihovu decu nastalu u ratu.
HLADNI SLUČAJ HAMMARSKJOLD, reditelja Madsa Bruggera, takođe je drugog dana od 21h30. Godine 1961. avion sekretara Ujedinjenih nacija, Daga Hammarskjölda, misteriozno se srušio, ubivši njega i većinu posade. Kroz slučaj koji je i pedesetak godina kasnije još uvijek nerešen, danski novinar, reditelj i provokator Mads Brügger vodi nas kroz istražnu zečju rupu kako bi otkrili istinu.
UPOZNATI GORBAČOVA, autora Wernera Herzoga, na repertoaru je četvrtog dana u 21h15. Upoznati Gorbačova je biografski dokumentarni film o životu Mikhaila Gorbačova, osmog i posljednjeg lidera Sovjetskog Saveza. U filmu su prikazana i tri intervjua između Herzoga i Gorbačeva, koja su prikupljena u periodu od šest mjeseci.
Festival UBRZAJ 2019 zatvara maestralni film Patricia Guzmana KORDILJERI SNOVA, u subotu od 20h00. Patricio Guzman napustio je Čile prije više od 40 godina, ali nikad nije prestao razmišljati o toj zemlji i kulturi. „U Čileu, tamo gdje Sunce izlazi, ono je moralo da dosegne brda, zidove i vrhove prije nego što je obasjalo posljednju stijenu Kordiljera. U mojoj zemlji, Kordiljeri su svuda. Međutim, za Čileance, to je nepoznata teritorija. Nakon što sam bio na sjeveru zbog Nostalgije za svjetlošću i jugu zbog Dugmeta od sedefa, osjećam se spremnim da snimim ovu beskrajnu kičmu Čilea ne bih li istražio njene tajne, moćne istine iz davne i savremene istorije Čilea“ (Patricio Guzman).
Festival UBRZAJ 2019 centralni program ima u Podgorici od od 10. do 14. decembra na Velikoj sceni i Studio sceni Crnogorskog narodnog pozorišta. Prateća izdanja su u Berana 11. i 12.decembra u Centru za kulturu Berane i gimnaziji „Panto Mališić“, kao i Kotoru u Kino „Boka“ i u gimnaziji „Kotor“ 13. i 14.decembra 2019. U Podgorici će biti organizovan jedan panel o suočavanju sa prošlošću i jedan o LGBT pravima, dok će u Beranama i Kotoru biti organizovane diskusije o rodnoj ravnopravnosti.
Festival UBRZAJ 2019 se organizuje uz podršku Ministarstva kulture, njemačkog Foruma ZfD, Ministarstva ljudskih i manjinskih prava, praćenu medijskom podrškom RTCG, Vijesti, Radio Berana, Radio Kotora i portala CdM, a u partnerstvu sa Crnogorskim narodnim pozorištem, opštinama Kotor i Berane, BELDOCS-om, Sarajevo Film Festivalom, Crnogorskom kinotekom, gimnazijama „Panto Mališić“ i „Kotor“, Centrom za kulturu Berane i Međunarodnom mrežom festivala ljudskih prava. Društvenu odgovornost su svojom podrškom Festivalu UBRZAJ 2019 iskazali i Pošta Crne Gore, kompanije CentreVille, Metropolis, Studio Mouse, PG Taxi i Compania DeVinos Montenegro.
Kompletan program Festivala UBRZAJ 2019 dostupan je na www.ubrzaj.me
Ana PULJIZ, PR Festivala UBRZAJ